Page 24 - Söz İile Dergisi Sayı 3

Erkan ULAŞIR

YALAN KAVRAMI VE ÇOCUKLARDA YALAN SÖYLEME ÜZERINE

“Yalan” kelimesi sözlüklerde “doğru olmayan, me konusunda gelişim dönemlerinin özelliklerinin
gerçeğe uymayan söz” şeklinde tanımlanır. Köken de dikkate alınması gerekmektedir.
olarak ise Eski Türkçe “yala-” (iftira etmek, dil uzat-
mak, söz taşımak) fiilinden -ın son ekiyle türetilmiştir 0-6 yaş arasındaki çocuklar büyük çoğunlukla, ya-
( www.sozluk.gov.tr, 12.03.2021). lan kavramının gerçek anlamını ve yalan söylemenin
kötü bir durum olduğunu bilmezler. Bu nedenle bu
“Yalan” kavramı sadece çocuklar açısından değil; yaşlardaki çocuklar söz konusu olduğunda konuya
insanın konuşmaya başlayıp son nefesini verdiği daha farklı yaklaşmak gerekir. (www.yasamhasta-
ana kadar tüm yaşam dilimlerinin ilgilendiren bir ol- neleri.com, 24.03.2021)
gudur. Daha çok psikolojinin alanında ve yetişkinler
ekseninde ele alınmakla birlikte; kişinin yalan söyle- Çocuklar Neden Yalan Söyler?
yip söylemediğinin tespit edilmesi üzerine çalışmalar
olmuştur. Özellikle suçluların sorgulanması hususun- Yalan söyleme nedenleri her çocuğun özelinde de-
da sıkça karşılaştığımız bir sahnedir yalan konusu ğerlendirilmelidir. Ailenin çocuklarıyla olan olum-
ve bunun tespit edilme çabası. İnsanlar yalan söyler suz iletişimleri yalan söyleme eğilimini tetikleyen
bu doğal bir reflekstir. Ancak bu yalanların büyük en önemli faktörlerdendir. Çocuğa yeteri kadar ilgi
çoğunluğu günlük yaşantımızı etkilemeyen ve diğer gösterilmemesi, yaptığı olumsuz davranışların sü-
insanlar üzerine hiçbir etkisi olmayan yalanlardır rekli eleştirilmesi ve aşırı tepki verilmesi, şiddet uy-
(Aydın, 2020). gulanması vb. gibi ebeveynlerin çocuklarına karşı
geliştirdiği yanlış tutumlar ve aile içinde sağlıklı bir
Yalanın patolojik boyutu psikiyatride tanımlı olan bir iletişim kurulaması; çocuğun gerçek ihtiyaçların an-
ruh sağlığı sorunudur. Alman Doktor Anton Delbru- laşılamamasına neden olacağı gibi onu yalnızlığa
eck’in “Pseudologica Fantastica” adını vererek ilk bağlı bencilliğe ve davranışlarında kontrolsüzlüğe
kez 1891 yılında ortaya koyduğu ve tanımladığı bu itecektir (www.florence.com.tr-11.03.2021).
durum tıpta Mitomani hastalığı olarak bilinmektedir
(www.ogelk.net, 12.03.2021). Ancak bu durumun Anne-babanın yüksek beklentilerini karşılamakta
bir hastalık mı yoksa bazı hastalıkların belirtisi mi zorlanan çocuk, hele ki sevgiyi yalnızca ailesinin
olduğu tartışma konusudur ve psikiyatri dünyasında beklentilerini karşıladığında alabileceğini hissedi-
henüz net bir yaklaşım yoktur. Kişilerin herhangi bir yorsa yalana başvuracaktır(Yavuzer, 2016). Ailele-
sosyal çıkar veya kazancı olmaksızın, kronik olarak rinden özel ilgi görmek isteyen çocuk, fark edilmek
yalan söyleme davranışı göstermesi ya da yalan ve sevilmek için yalan söyleyebilir. Bununla birlikte;
söyleme isteği duyması şeklinde kendini gösteren hayal gücünden kaynaklanan abartmalar, ilgi çek-
Mitomanide söz konusu olan yalan söyleme dav- me çabası ve özlemini duydukları konular, model
ranışı, kişinin psikolojik olarak duyduğu bir ihtiyaç kişilerin bu davranışı göstermesi, beklentilerinin ger-
veya isteği gidermesi ve davranış sonrasında rahat- çekleşmediği durumları da sayabiliriz (www.yasam-
laması ile tanınır. Bu anlamda, sağlıklı kişilerde de hastaneleri.com, 24.03.2021).
görülebilen beyaz yalanlar söyleme davranışından
ayrılır (www.florence.com.tr-11.03.2021) . Bunların dışında kalan patalojik yalan söyleme du-
rumu ise bir sağlık sorunu olarak değerlendirilme-
Her Çocuk Yalan Söyler! lidir. Çeşitli nedenlerle maruz kalınan stres, dikkat
eksikliği, doğuştan gelen ya da sonradan oluşan
Gelelim çocuklarda yalan söyleme konusuna. Ön- fiziksel travma kaynaklı davranış bozuklukları, hi-
celikle şu gerçeği net olarak ortaya koymak gere- peraktivite, uzun süre fiziksel şiddete maruz kalma
kir. Anne-baba ya da büyükler her ne kadar kızsa gibi durumlar patalojik yalan söyleme davranışına
da, tehdit etse de, cezalandırsa da çocuklar yalan yol açabilir. Patalojik yalan çocukluk döneminde sık
söyler. Dolayısı ile çocukların yalan söylemesini en- rastlanmamakla birlikte psikolojik açıdan yaşamın
gellemeye çalışmak sorunu çözmek yerine, çoğu en aktif dönemi olan ergenlik döneminde kendini
zaman anne-babanın abartılı tepkiler vermesi nede- göstermektedir. Bu dönemde fark edilmeyen bu so-
niyle çocuklar açısından olumsuz sonuçlar doğura- run ileride sürekli bir davranış bozukluğuna neden
bilmektedir. Bu konuda yapılması gereken en doğru olabilmektedir. Patalojik yalanlar genellikle amaç-
davranış çocukların yalan söyleme nedenlerinin bu- sızdır ve zarar verici olabilecek düzeye çıkabilir
lunup bu nedenlerin ortadan kaldırılmasına ya da (www.ogelk.net, 12.03.2021).
etkisinin minimum seviyeye indirilmesine yönelik bir
çaba sarf etmektir. Ayrıca çocuklarda yalan söyle-

24